رسانه آموزشی
دلایل كاربرد مواد و وسایل كمك آموزشی :
انتخاب وكاربرد صحیح وسایل كمك آموزشی می تواند نقش مهمی درفعالیتهای یادگیری داشته باشد. اما گاهی این سوال پیش می آید كه چرا باید از وسایل كمك آموزشی استفاده كرد ؟
پاسخ :
· معضلات و مشكلات آموزشی
· نقش حواس در یاد گیری
· نقش مواد و وسایل آموزشی در تدریس و یادگیری
نقش حواس در یاد گیری
علت دیگر استفاده ازوسایل كمك آموزشی نقشی است كه حواس مختلف در یادگیری دارا هستند . حواس مختلف نقش واحدی در یادگیری دارا نیستند .
n 75% یادگیری از طریق كاربرد حس بینائی صورت می گیرد .
n 13% یادگیری از طریق كاربردحس شنوائی صورت می گیرد .
n 6% یادگیری از طریق كاربرد حس لامسه صورت می گیرد .
n 3% یادگیری از طریق كاربرد حس بویائی صورت می گیرد .
n 3% یادگیری از طریق كاربرد حس چشائی صورت می گیرد .
قسمت اعظم یادگیری در انسان از طریق حس بینائی است .
12% مجموع حواس بویائی – چشائی –لامسه است ، با این حال هنوز معلمان بركاربری 13% حس شنوائی تاكید میكنند . تحقیقات نشان می دهد تقریبا 60% از وقت فراگیران در مدارس ابتدائی و 90% در مدارس متوسطه و دانشگاهها صرف گوش دادن می شود .
اصول انتخاب رسانه های آموزشی :
براون ، لوایزر و هاركلرود در سال 1995 به طور خلاصه چند اصل عمومی را برای راهنمائی در انتخاب و استفا ده از رسانه های معرفی كرده اند:
هیچ رسانه ، رویه یا تجربه خا صی نمی تواند به تنهائی برای یادگیری بهترین باشد.
در موقع انتخاب رسانه با یستی اطمینان یافت كه رسانه منتخب، با اهداف رفتاری آموزشی هماهنگی دارد .
به خاطر داشته باشید كه استفاده موثر از یك رسانه در امر آموزش یك موضوع خاص، مستلزم شناخت كافی آن رسانه و دا شتن مهارت لازم برای آن كارمی باشد .
موقع انتخاب رسانه های آموزشی، رسانه ا نتخابی با روش تدریس مورد استفاده نیز باید متناسب باشد.
تمایلات و علاقمند یهای شخصی نباید در انتخاب رسانه آموزشی اثرگذارد .
«باید آگاه با شیم كه یك رسانه عالی برای یك هدف رفتاری تدریس ، نمی تواند برای اهداف دیگر نیز عالی باشد . و یك رسانه عالی ممكن است در محیط آموزشی ضعیف خوب نتیجه ندهد .»
اطمینان داشته باشید كه تجارب، تمایلات ، توانمندی و شیوه یادگیری فراگیران ممكن است روی نتایج به كارگیری رسانه تاثیر داشته باشد .ازآنجا كه رسانه ها بود نشان یعنی ا نتقال محتوای آموزشی از فرستنده به گیرنده با هم تفاوتی ندارند ، باید ساده ترین و ارزانترین آنها رابرای هر آموزش انتخاب كرد . گاهی خصوصیات فراگیران ، نوع خاصی از رسانه را طلب می كند. و بهمین دلیل میبایست درانتخاب رسانه به گرایش فراگیران به رسانه مورد نظرشان و برداشت آنها از نظر میزان یادگیری از طریق آن رسانه توجه داشت. در انتخاب رسانه باید به نكات ضعف و قوت رسانه نیز توجه داشت .
اصول انتخاب رسانه
انتخاب ساده ترین ، ارزانترین رسانه برای هر آموزش یك اصل كلی است .
رسانه با توجه به خصوصیات ویژه گروه هدف و براساس حیطه های رفتاری – دانشی و نگرشی انتخاب گردند.
رسانه با توجه به ویژگی های خاص فراگیران انتخاب گردد. ( مانند: استفاده از تصاویر برای بیسوادان)
به گرایش گروه هدف به رسانه مورد نظر توجه شود.
گاهی مسائل اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی وغیره نوع رسانه را نیزتعیین می كنند. رادیو رسانه ای است مناسب برای پوشش دادن آموزش به گروه هد ف وسیع می باشد كه امكانات مالی برای تا مین آموزش از طریق مربی وجود ندارد . راد یو رسانه ای مناسب برای پوشش دادن آموزش به گروه هدف وسیع می باشد كه امكانات مالی برای تا مین آموزش از طریق مربی وجود ندارد .
«یك تكنولوژیست آموزشی باید : با توجه به حقایق ، نیازها ، اهداف ارا ئه شده بهترین- با صرفه ترین و كارآمدترین رسانه را انتخاب و پیشنهاد كند.»
جذابیت ، زیبائی ، تازگی و حتی شایع شدن یك رسانه در سایر كشورها ، نباید توجیهی برای استفاده از آن در كشور باشد جذابیت رسانه های جدید برای فراگیرانی كه اولین بار با آن روبرو می شوند امر دائمی و پایدار نیست و این جذابیت به مرور زمان ( حدود 8 هفته ) از بین می رود .پس :« روی جدید و نو بودن رسانه نباید بیش از ا ندازه تمركز شود .»
رسانه و كانال ارتباطی
در طول طراحی پیام ، تعیین كانالهای ارتباطی و رسانه ها كه بیشترین اثر بخشی را در گروه هدف دارند ، ضروری است .
كانال های ارتباطی
همان روش هائی هستند كه برای رسیدن به گروه هدف استفاده می شوند مثل : روشهای ارتباط بین فردی ( مشاوره ) – رسانه ها
رسانه های ارتباطی
مواد آموزشی هستند كه برای رسیدن به گروه هدف استفاده می شوند .مثل ( پمفلت ، بروشور و...) گاهی اوقات : رسانه و كانال یكی هستند مثل رادیوی محلی .
راه های دستیابی به گروه هدف شامل
1- از طریق روشهای ارتباط بین فردی كه شامل: مشاوره فردی و مشاوره گروهی می باشد.اختصاص خط تلفن و آموزش زوجین نیزاز این نوعند .
2- رسانه های كوچك : مانند : فیلیپ چارت ، بروشور ،اسلاید، پوستر، نوار ویدیوئی ونوار كاست
3- رسانه های جمعی: رادیو، تلویزیون، فیلم ،مجله، روزنامه، تئاتر، موسیقی، رسانه سنتی .
4- مهارت آموزی
5- حوادث خاص ( بازیهای المپیك- روزجهانی ایدز - تعطیلات )
« موثرترین راه دستیابی به گروه هدف استفاده تلفیقی از چندین رسانه است زیرا هریك اثر یكدیگر را تقویت می كنند .»
خلاصه
طوفان افكار داشته باشید برای:- بهترین راه انتقال پیام - انتخاب یكی از راههای دستیابی به گروه هدف بارش افكار داشته باشید . برای پیدا كردن یك هنرمند ( هنرپیشه ) گرافیست –نویسنده – عكاس و تولید كننده جستجو كنید تا ایده های موجود را به موقعیت های واقعی تبدیل كند - از اعضای گروه در باره رنگ ، اندازه و احساسات هیجا نی و عاطفی آنها سئوال كنید. از جدا ول راهنما برای انتخاب موا د آموزشی مناسب انتخاب و توالی محتوای آ موزشی استفاده كنید .
محتوای آموزشی
دانش، نگرش، مهارت ، نسبت به موضوعاتی است كه بصورت جزئی و مشخص ا زعناوین آموزشی بدست آ مده و سبب رسیدن به اهداف آ موزشی می شوند. برای تهیه محتوای آموزشی از منابع مختلف می توان استفاده نمود مانند: تجارب شخصی فردوسایرین، ازموا د آ موزشی نوشته شده در ارتباط با موضوع ( كتب – مجلات – گزارشات و ....) .
دو معیار برای انتخاب محتوای آموزشی
1- از معیارهای مستنداستفاده كنیم ، مانند كتب درسی – مقالات – مدارك جد ید و گزارشات ) كه می بایست از صحت آنها مطمئن بود ،معتبر با شند ومنابع متعددرا نیز مرور كنید.
2- معیارهای شغلی : محتوای آ موزشی كاركنان مستقیما درارتباط با اجرای وظایف حرفه ای آنان باشد .
كیفیت محتوای آموزشی برای ارتقای فعالیتهای شغلی بسیار مهم است زیرا بدون دا نش مورد نیاز و مهارت شغلی وظایف خود را بخوبی انجام نخواهند دا د .
اهمیت معیار شغلی
در انتخاب محتوای آموزشی برای كارشناسان توجه خاص نمود زیرا آ موزش دهندگان ، برنامه آموزشی خود را از این نقطه ( محتوای آ موزشی ) آغاز میكنند ، بنابراین دقت درانتخاب هدف آموزشی موجب دقیق ترشدن محتوا می شود و با این كار مسئولیت آموزش دهندگان سا ده تر وا زحد س وگمان جلوگیری خواهد شد .
مفهوم توالی و یا سازماندهی محتوای آموزشی چیست ؟
تعیین توالی برای آ ن است كه بتوان روند یادگیری را به گونه ای هدایت نمود كه بیشترین یادگیری در كوتاهترین زمان امكان یابد .
یادگیری : فرآیندی است كه در نهایت باید منجر به تغییر رفتار شود و این تغییر بتدریج ایجاد خواهد شد .
n ابتدا گروه هدف را مشخص كنید .
n سپس بر اساس نوع شغل آنان و مطالبی كه باید یاد بگیرند . محتوی، انتخاب و توالی را بشكل زیر در سه عنوان رعایت نمائید :
n باید بداند (MUST)
n مفید (خوب ) است بدا ند (shold usefull )
عالی یا خیلی خوب است بداندn (could nice)
MUST
مهارت ، دانش و یا نگرشی است كه آموزش گیرنده برای انجام وظایف اصلی خود به آ نها نیاز دا رد و معمولا به صورت چه ؟ ( WHAT ) و چگونه ؟ (HOW ) عنوان می شود.
Should- useful
مهارت دانش و یا نگرشی است كه مرتبط با زمینه كلی شغل می باشد. به عنوان یك دستورالعمل ضروری نیست ولی مفید( خوب ) است كه فراگیر بداند .
Could – nice
مهارت دانش و نگرشی است كه مرتبط با زمینه كلی شغل است . اما دا نستن یاانجام آن مستقیما برای انجام این كارضروری نیست . اما جالب است یا خیلی خوب است كه فراگیر بداند. ممكن است آ نچه برای شغلی must باشد برای حرفه ای دیگر could با شد .
راهنمای تهیه محتوای رسانه
باید بصورت مختصر و سریع ا ولویت بندی محتوای آموزشی را انجام داد . راهكار اساسی : انجام بحث گروهی با اعضای گروه هدف گروه هدف چه محتوا ؟ و چه مواد آموزشی را دریافت خواهد كرد ؟ تصمیم بگیرید مواد آموزشی موجود را دوباره استفاده می كنید یا مواد آموزشی اضافی نیاز دارید؟
سئوالات راهنمائی كه می توان از گروه هدف پرسید :
n نظرتان در باره محتوای رسانه و هدف آن ( قصد انتقا ل مطلب ) چیست ؟
n آیا پیامها نظر شما را جلب نموده است ؟
n آیا آنچه در باره موضوع می خواستید بدانید به شما گفته شده است ؟
nآیا فكر می كنید كسانی را كه می شناسید نیز مطالب را مناسب دانسته اند ؟
nاگر بنظر شما محتوا مناسب نیست چگونه باشد بهتر است؟ و آیا مطالب شما را خسته و د لزده كرده است ؟
بعد از جمع بندی پا سخ ها
تصمیم بگیرید آیا مواد آموزشی و محتوای قبلی و موجود را تغییر دهید یا نه ؟ پس این سئوالا ت را از خود بپرسید : مواد آموزشی چگونه مورد استفاده قرار می گیرد ؟واكنش گروه هد ف نسبت به آ نها چیست؟
آیا مجوز تغییر دادن یا استفا ده از این مواد آموزشی را دارید ؟ چگونه می توانید محتوای جد ید را جا یگزین محتوای موجود كنید ؟
رهنمودهائی برای طراحی محتوای رسانه
n مشخص كنید كه اگر تغییر رفتار دهند چه فوایدی عا یدشان می شود ؟
n اطلاعات مناسب در حمایت سودمندی رفتار مناسب را ارائه دهد .
مثال : بیماریهای مقاربتی در زنان می تواند باعث نازائی نیز شود .
n یك پیام روشن و سا ده را تولید كند .
* نكات اصلی را برجسته كند .
با ارا ئه اطلاعات مناسب یك احساس خوب و لذ ت بخش و رضایت را ایجاد كند .
منابع قابل اعتماد و معتبر برای دریافت اطلاعات را شناسائی كنید . مثال : پیام را از زبان یكی از شخصیتها و یا یك منبع قابل قبول گروه هدف بیان كنید .
پیام اثر بخش به گروه هدف كمك می كند تا :
n نسبت به تغییر رفتار در خود احساس تعهد ایجاد نماید .
n مهارت مورد نیاز برای بكار گیری تغییر رفتار را كسب كند .
انتخاب تكنیكها ، روشها و وسایل كمك آموزشی
با انتخاب و تعیین هدف آموزشی میn توان تكنیك و روش آ موزشی را انتخاب نمود .
1- وقتی هدف آموزشی انتقا ل معلومات است . استفاده از راههای زیر موثر است :
بحث گروهی - سخنرانی - تمرین گروهی و انفرا دی - مجمع – پانل – فیلم – نوار وید یوئی و غیره
2- وقتی هدف آموزشی حل مشكل است ،استفاده از روشهای زیر توصیه می گردد :
مطالعات موردی – بحث گروهی – فرافكنی افكار – تمرین
3- وقتی هدف آ موزشی ارتقاء مهارت كاركنان است ، روشهای زیر توصیه می گرد د :
نمایش عملی مهارتها - مشاهده ( آ موزش از طریق نگاه كردن ) ایفای نقش – دستورالعملهای برنامه ریزی شده .
تهیه و تنظیم : "مریم جمشیدی" 19/5/89
www.mazand.medu.ir/2022 & www.edumazand.ir & www.pagohesh.blogfa.com